Jodenvervolging
Niet meer voetballen
‘Joden mochten tijdens de Tweede Wereldoorlog steeds minder. Ze mochten vanaf 1941 niet meer voetballen bij een club. Het werd voor Joden zelfs verboden om naar voetbalwedstrijden te gaan kijken. Als ik toen had geleefd was het afgelopen geweest met mijn carrière, want ik ben Joods.’
Daniël de Ridder, voetballer
Voetballen in Auschwitz
‘In 1941 kreeg ik van de ene op de andere dag van Quick in Nijmegen te horen dat ik daar als Jood niet meer kon voetballen. Mijn lidmaatschap werd ingetrokken. Dat vond ik verschrikkelijk’, vertelt Louis de Wijze. In 1942 wordt Louis opgesloten in doorgangskamp Westerbork in Drenthe. Van daaruit worden meer dan 100.000 Nederlandse Joden met de trein in overvolle veewagons vervoerd naar kampen in Oost-Europa. De meesten worden vermoord in de gaskamers van Auschwitz en Sobibor. Anderen moeten werken en worden zo slecht behandeld dat ze vaak ook omkomen. ‘Vernietiging door arbeid’ noemen de nazi’s dat. Toch wordt er zelfs in de kampen gevoetbald. Louis: ‘In Auschwitz moest ik zakken cement sjouwen. Het werk was zwaar (…). Ik hoorde dat er een voetbalwedstrijd zou worden gespeeld. Ik kon mijn oren niet geloven. Ik regelde dat ik mee kon spelen. Voor het eerst sinds lange tijd voelde ik me geen nummer. Geen kleurloos kuddedier. Ik maakte twee goals en we wonnen met 3-2.’
Scheidsrechters
‘Ik weet nog dat ik een briefje van de NVB kreeg, ondertekend door Karel Lotsy. Die stuurde een briefje aan alle Joodse scheidsrechters. In de brief stond dat ik als Jood niet als scheidsrechter mocht fungeren.'
Leo Horn, Joodse scheidsrechter
Gebleekt haar
De Joodse Herman Menco uit Winterswijk is in 1942-1943 ondergedoken bij voetballer Sjaak de Bruin in Rotterdam. Soms wordt hij met gebleekte haren tussen het voetbalpubliek meegesmokkeld De Kuip in. Een geweldig uitje, maar vanwege de eventuele razzia’s ook heel gevaarlijk.
Ajax-fan
‘Mijn Joodse vader was een groot fan van Ajax. Wij gingen elke zondag samen naar het stadion. Toen Joden geen wedstrijden meer mochten bezoeken, ging ik alleen. Dat vond ik verschrikkelijk. Als Ajax had gewonnen floot ik als ik onze straat in kwam het clublied. Als ik het niet floot, hadden we verloren. Mijn vader stond altijd voor het raam met spanning te wachten op de uitslag. Als we hadden verloren at hij ’s avonds slecht.’
Pelle Mug, fan van Ajax
Niet onderduiken
De Joodse Han Hollander is voetbalverslaggever voor de AVRO-radio. Hij duikt niet onder, want hij denkt dat hij buiten schot zal blijven vanwege een certificaat met de handtekening van Hitler dat hij kreeg tijdens de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. Toch wordt Hollander opgepakt en met zijn vrouw en dochtertje vermoord in kamp Sobibor.
Uit de competitie
De voetbalclubs met veel Joodse leden, zoals HEDW uit Amsterdam en De Ooievaars uit Den Haag, moeten zich terugtrekken uit de competitie. Ze hebben te weinig spelers om op te stellen. Ook andere clubs moeten spelers missen. Onze Revue, het clubblad van Wilhelmina Vooruit, schrijft in 1941: ‘Zondag j.l. is wel een zwarte bladzijde in de WV-geschiedenis: nederlagen en spelers die wegbleven. (…) Zoowel bij de juniores als bij de aspiranten bleven wederom verschillende spelers eenvoudig weg.’
Angst
‘Er was angst, dat ze onze club te pakken zouden nemen. Want de Duitsers wisten
ook wel dat er bij ons veel Joden voetbalden. Van onze vereniging zijn tientallen
mensen opgepakt in de Jodenbuurt. Soms moest je spelen, maar dan kwamen er een
heleboel niet opdagen en dan ging het niet door. Mensen durfden niet meer.
Er was voortdurend angst voor wat er zou gebeuren. Niemand vond het erg dat het
voetbal voor Joden plotseling verboden was.’
Michél Agsteribbe, lid van HEDW
Gedeporteerd en vermoord
Joop Levi stuurt vanuit Westerbork brieven aan zijn oom Jacob. Hij wil graag op de hoogte worden gehouden van de uitslagen van de Haagse voetbalclubs. Op 13 juli 1943 wordt hij met zijn ouders naar Sobibor gedeporteerd en vermoord.
Joodse voetbalvriendjes
Op de achterkant van deze foto van een HEDW elftal schreef Barend Noordberger, geknield rechtsonder: ‘Alle Joodse voetbalvriendjes voor de oorlog.’
De belangrijkste maatregelen tegen Joden in de sport
30 augustus 1941
Joodse scheidsrechters mogen geen sportwedstrijden meer fluiten.
15 september 1941
Joden mogen niet meer op sportgelegenheden komen. Iedere voetbalclub moet van de NVB een bordje ‘Verboden voor Joden’ ophangen.
1 november 1941
Joden mogen geen lid meer zijn van (sport)verenigingen of naar sportwedstrijden gaan.
Ik ben zolang mogelijk bij Ajax blijven komen, totdat het te gevaarlijk werd. Er stond op een gegeven moment een bord ‘Voor Joden verboden’ en omdat ik toevallig tot het zeer uitverkoren volk behoor, kon ik er toen niet meer heen.
