Registreren?
Er werd bij ons vrij laconiek gereageerd op die Ariërverklaring. Ook bij de Joodse collega's. 'Vul nou gewoon in,' zei een van hen, 'de toestand wordt voor ons alleen maar zwaarder als de mensen gaan weigeren". We moesten het formulier zelf invullen.
Ariërverklaring voor ambtenaren
In 1940 nemen de Duitse autoriteiten de eerste anti-Joodse maatregelen. Ambtenaren worden verplicht om deel te nemen aan de registratie van hun geloof en dat van hun (groot)ouders. Het is bekend dat registratie van de Joodse ambtenaren het doel is. Toch worden de 'afstammingsformulieren' – ook wel ariërverklaring genoemd - massaal ingevuld.
200.000 Nederlandse ambtenaren moeten de verklaring afleggen en maar enkele tientallen weigeren. Een maand na registratie volgt ontslag voor alle Joodse ambtenaren. Uit protest tegen het ontslag van de Joodse docenten gaan studenten in Leiden en Delft in staking. De Duitsers sluiten deze universiteiten. De anti-Joodse maatregelen gaan door.
Onnadenkend hebben wij de formulieren ingevuld. Wanneer wij als één man hadden geweigerd, was het den Duitschers eenvoudig onmogelijk geweest, hun praktijken hier te importeren. Wij moeten eerlijk bekennen: daarvoor is het nu te laat.
Registratie van alle Joden
In januari 1941 moeten alle Joden zich melden voor registratie. Vrijwel iedereen gehoorzaamt. Want wat gebeurt er als je weigert? En waarom zou je niet uitkomen voor je afkomst? Later maakt de registratie het de Duitsers makkelijker maatregelen tegen de Joden uit te voeren.
Milo Anstadt
'Wij waren immigranten uit Polen en onze gegevens als Jood stonden in Nederland nergens vermeld. Ik probeerde mijn vader ertoe over te halen ons niet als Joden te laten registreren. Anderen vonden juist dat we trots moesten zijn op onze afkomst. De loyaliteit aan onze afkomst gaf uiteindelijk de doorslag.'
Milo Anstadt, werkloos, Amsterdam
Jo Spier
Toen de registratieplicht voor Joden kwam, zagen we geen andere uitweg dan hieraan te voldoen. Ja, je zou kunnen zeggen dat we dit bevel gewoon hebben opgevolgd. We wisten natuurlijk ook niet wat ons te wachten stond. Niemand kon vermoeden dat vernietigingskampen de uitkomst zouden zijn.
Jo Spier, typograaf, Amsterdam
