April-Meistakingen
Voorjaar 1943
Het Duitse leger heeft in Rusland de belangrijke slag bij Stalingrad verloren. Bij deze strijd komen meer dan 1 miljoen Russen (burgers en soldaten) om het leven. De Russische overwinning betekent een keerpunt in de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers gaan nu steeds meer verliezen.
Duitse arbeiders moeten als soldaat naar het Oostfront om de Russen tegen te houden. Ze kunnen niet meer in de fabrieken in Duitsland werken. Daarom moeten mannen uit Nederland en andere bezette landen gaan werken in Duitse fabrieken. Dat heet Arbeitseinsatz (Arbeidsinzet). In het artikel hierover is meer te lezen.
Niet meer vrijwillig
Tot begin 1943 is werken in Duitsland vrijwillig geweest. Maar dit levert niet genoeg arbeiders op. Daarom moeten de Nederlandse soldaten - die in 1940 door de Duitsers waren vrijgelaten - zich ook melden. Ze worden opnieuw krijgsgevangen genomen, en moeten gaan werken in Duitsland. Het gaat om 300.000 mannen.
tot een algemene staking.
Stakingen als verzet
Een groot deel van de Nederlanders vindt dat dit te ver gaat. Er wordt gestaakt, in vrijwel het hele land, maar vooral in de oostelijke en noordelijke provincies. Daar begint de staking bij Machinefabriek Stork in Hengelo. Ruim 200.000 mensen doen uiteindelijk mee en leggen het werk neer. Ook de boeren voeren actie: ze leveren geen melk aan de melkfabrieken. Daarom heet de April-meistaking ook wel de Melkstaking. Er wordt gestaakt van 29 april tot ongeveer 3 mei, op sommige plaatsen iets langer.
Er waren 's morgens vreemde dingen gebeurd in de omtrek. De boeren waren aan het staken, ze wilden de melk niet meer aan de fabriek leveren.
Keiharde reactie
De bezetter reageert keihard. Nu krijgen alle Nederlanders, dus niet alleen Joden en verzetsmensen, te maken met terreur. Tientallen stakers worden standrechtelijk geëxecuteerd. Ter afschrikking worden hun namen op affiches bekendgemaakt. Anderen worden zomaar op straat doodgeschoten door Duitse soldaten. En velen worden ter dood veroordeeld of naar concentratiekampen gestuurd waar ze vaak ook omkwamen.
De stakingen zijn een keerpunt. Heel Nederland heeft de Duitse terreur ondervonden. De steun aan het verzet neemt sterk toe.
In die kleine gemeenschap van ons zijn twee man doodgeschoten en één is naar het concentratiekamp Dachau gebracht. Voor de staking hadden we nooit een Duitser in ons dorp gezien. Wat er aan verzet sluimerde werd toen wakker.
Ing. Loep
Op 30 april 1943, de tweede dag van de April/meistakingen, houden de Duitsers een appèl op het terrein van de machinefabriek Stork in Hengelo. Daar blijkt dat bedrijfsingenieur Loep ontbreekt. Als hij buiten de fabriek wordt gearresteerd, zegt hij naar waarheid dat hij gewoon een vrije dag heeft. Zijn verklaring haalt niets uit. Er moeten nu eenmaal doodvonnissen vallen.
Loep distantieert zich overigens niet van de staking: 'Ik ben solidair met mijn landgenoten en wil geen stakingsbreker zijn'. Zijn lichaam wordt nooit teruggevonden. Zijn familie krijgt alleen een enveloppe met de inhoud van zijn zakken.
Masker
'De vijand heeft thans het masker volledig afgeworpen. De mythe van de grootmoedigheid van den Führer is ten einde. Erkend wordt nu door de Duitschers wat wij zijn: vijanden, en niet een deel van de Groot-Germaanse Gemeenschap.'
Manifest Trouw, 1943
