Het verhaal van CS-6

Tickets

Programma

donderdag 28 september 2023
15.15 uur
inloop
15.45 uur
start programma
17.15 uur
einde programma
17.15 uur – 18.00 uur
borrel en gelegenheid tot bezichtiging van de vaste tentoonstelling

Gehoorzaal van het Verzetsmuseum
Plantage Kerklaan 1018 CX, Amsterdam

Programma-onderdelen 

1 - Het verhaal van de familie Boissevain en de Corellistraat 6  verteld door Karel Baracs
Karels moeder, Hester van Lennep (1916), maakte als meisje jarenlang deel uit van het warme liberale gezin van haar veel oudere zuster Mies en diens echtgenoot Jan Boissevain. Bankier Jan en zijn vrouw Mies bewoonden met hun vijf kinderen (vanaf 1926) een statig ruim grachtenpand aan de Keizersgracht. Echter begin mei 1940 (een paar dagen vóor de Duitse inval) verhuisde het gezin naar een gloednieuw opgeleverd huis in Amsterdam Zuid: Corellistraat 6. Vanaf einde 1940 werd de nazi-terreur steeds zichtbaarder en manifester. Vader, moeder en de oudste zonen Boissevain (allen echte vrijdenkers) konden de dictatuur en het grove onrecht dat de Joden werd aangedaan, niet accepteren. Het was eind 1942 dat de Joodse Amsterdammer Sándor Baracs (1900), verzetsman van het eerste uur, zich gedwongen zag onder te duiken. Hij deed daartoe met succes een beroep op de Boissevains, zijn verzetsvrienden. Het was daar aan de Corellistraat bij de Boissevains dat Karels ouders elkaar voor het eerst ontmoetten. Hun liefde bloeide op in het verzet. De CS-6- en Boissevain-verhalen die hun zoon Karel vertelt, hoorde hij reeds als kind, uit de eerste hand. 

2 - Violist Johan Olof speelt 

3 - Lezing “Geen angst voor de toekomst”, over de opkomst en ondergang van CS-6. Door Friso Hoeneveld 

"Wat doe jij?", vroeg de beroemde verzetsstrijder Gerrit van der Veen in de zomer van 1942. "Wat doe jij, nu je land wordt vertrapt en geknecht, nu het bloedt uit ontelbare wonden? Wat doe jij?" Het antwoord van de jonge vrouwen en mannen van de verzetsgroep CS-6, waarmee Gerrit van der Veen samenwerkte om papieren te vervalsen en onderduikers te helpen, was fundamenteel anders dan dat van de meeste verzetsmensen in Nederland. CS-6 koos vanaf die zomer van ’42 het pad van geweld. Zij pleegden bomaanslagen en liquideerden landelijke NSB-kopstukken, beruchte ‘jodenjagers' en lokale verraders. De samenstelling van de groep CS-6 was een wonderlijke mix van zachtaardige liberale intellectuelen, gepassioneerde antifascisten en gestaalde communisten.

Hoe groot was de groep, wie behoorden ertoe en wat was de organisatievorm? Hierop zijn in de loop van de afgelopen 80 jaar verschillende antwoorden gegeven. Overlevenden die dicht bij de kernleden stonden, hebben reconstructies gemaakt die onderling niet altijd met elkaar overeenkomen. Friso’s uitgangspunt is dat de kern van CS-6-ers wordt gevormd door enkele los-vaste groepen die vanaf februari tot oktober ’43 de liquidaties uitgevoerd hebben of hierbij nauw betrokken waren. Hieronder vallen Leo Frijda, Hans Geul, Gerrit Kastein, Hans Katan en Lou Boissevain en Reina Prinsen Geerligs, evenals leden uit de families Klijzing, Kuiper, Van Stokkum, Boissevain en Pooters. Sommigen deden aan andere vormen van gewelddadig verzet, zoals bijvoorbeeld Tineke Wibaut, Johan van Mierlo en de broers Boissevain. Gemene deler is dat zij bewust kozen voor geweld: zij gingen daar zelf toe over of zij faciliteerden deze acties.

Deze gewelddadige strategie werd in bredere verzetskringen juist niet altijd goed ontvangen: CS-6 is een groep van ‘avonturiers‘ genoemd. Hun werd onvoorzichtigheid verweten, en ze zouden niet hebben nagedacht over de consequenties. De aanslagen hadden ook grote gevolgen. Honderden studenten werden als represaille opgepakt en weggevoerd, en de Duitsers verhardden hun 'anti-terroristische' politiek in rap tempo. De jacht werd ingezet en binnen een half jaar werd vrijwel geheel CS-6 opgerold en vermoord.

Langzaamaan ontstond er vanuit het reguliere verzet meer waardering voor het vertoonde geweld en de tactiek van aanslagen werd overgenomen. Vlak na de oorlog werd de groep CS-6 zelfs 'de wakkere groep' genoemd - zij die al vroeg het fascistisch gevaar zagen. In de laatste dagen voor zijn executie liet een van de verzetsstrijders op de gevangenismuur een tekst achter, waaruit onverschrokkenheid en vastberadenheid spreekt: 'Ni regret du passé, ni peur de l'avenir'. Van het laatste gedeelte van dit familiemotto van de familie Boissevain is de titel van mijn boek in wording afkomstig: 'Geen angst voor de toekomst'.

In deze lezing zal Friso, die intensief archiefonderzoek naar CS-6 heeft gedaan, enige van zijn bevindingen presenteren. Wat heeft het aan nieuwe feiten en vooral, aan nieuwe inzichten opgeleverd?

4 – Violist Johan Olof speelt 

5 – Vraaggesprek met twee nazaten van CS-6

Christiaan Boissevain (1951) (anti-fascismeactivist in Duitsland) en Arend Brandligt (1974) (acteur en theatermaker).

Christiaans ooms, Jan Karel (23) en Gideon (22) werden gefusilleerd. Hun jongste broer Frans Boissevain (21) (d.w.z. Christiaans vader) overleefde ter nauwer nood de hel op aarde van KZ Dachau. Ook Arends grootvader Walter Brandligt werd gefusilleerd.  Hoe kijken beide mannnen anno 2023 terug op de toenmalige keuzes en acties van hun geliefden in het verzet tegen de nazi’s? Hoe heeft verzetsgroep CS-6 hen en hun leven beïnvloed? Christiaan wijdt zijn leven in München aan het bestrijden van het neo-facsisme. Acteur Arend Brandligt is bezig om een theaterstuk te maken over zijn grootvader en het offer dat deze bracht. Schrijver en kunstenaars-verzetsman Walter Brandligt stond pal voor de vrijheid van andersdenkenden en minderheden. Hij stond op tegen de dictatuur en de onderdrukking en betaalde daarvoor de hoogste prijs. Welke gevolgen hebben de toenmalige verzetsdaden en tragische gebeurtenissen zoals de dood van vele CS-6-familieleden en vrienden, betekend voor de achterblijvers? Welke lessen uit het verleden kunnen kunnen wij anno 2023 trekken voor het heden en de toekomst? 

6 – Vragen vanuit het publiek 

7 – Afscheid en aankondiging aanstaande herdenking CS-6

Twintig verzetsstrijders die behoorden tot de kern van verzetsgroep CS-6 liggen begraven op de Eere-begraafplaats te Overveen. Zij werden daar in de duinen vanwege hun verzetswerk door de nazi’s geëxecuteerd en wel op 1 oktober 1943. Binnenkort zal het precies tachtig jaar geleden zijn, dat deze tragedie zich voltrok. Daarom organiseert Karel Baracs een plechtige herdenking daar op de Eere-begraafplaats. Datum: zondag 1 oktober 2023 Aanvang: 15:00 uur. Iedereen is welkom. 

Wie is wie?

Friso Hoeneveld (1970) is als onderzoeker verbonden aan de UvA. Hij heeft jarenlang op verschillende universiteiten onderzoek gedaan naar en les gegeven over de geschiedenis van de 20ste eeuw, met een nadruk op de grensvlakken van oorlog, politiek en wetenschap. Zijn PhD (Universiteit van Utrecht, 2018) ging over natuurwetenschappen tijdens de Koude Oorlog. Enkele jaren geleden is Friso begonnen met onderzoek naar de verzetsgroep CS-6. In de herfst van 2022 deed hij als post-doc researcher bij Yad Vashem in Jerusalem onderzoek naar CS-6. Hij hoopt zijn boek 'Geen angst voor de toekomst' volgend jaar af te ronden.

Karel Baracs (1950) is professioneel verhalenverteller sinds 1990 als De Verhalenman. In 2008 werd hij per gemeenteraadsbesluit officieel voor twee jaar benoemd tot Stadsverteller van Amsterdam. Karel vertelt op scholen, in bedrijven en familie. Hij trad op met zijn verhalen in Budapest, London en New York. Met zijn oorlogsverhaal “Waarom Lijn 8 niet meer rijdt” brengt hij het redden van joodse kinderen en het verzetswerk van zijn ouders tot leven. 

Johan Olof (1981) rondde zijnvioolstudie aan het conservatorium van Utrecht af in 2009. Als violist maakte hij o.a. deel uit van het NedPho, het Radio Philharmonisch Orkest en het Combattimento Consort. Anno 2023 is hij als artistiek leider verbonden aan het Zeister Philharmonisch Orkest, het Barokorkest Baroccante, het kamerorkest Figaro en als concertmeester aan Ars Musica. Zijn Joodse grootvader, de violist Theo Olof, is als joodse vluchteling en later onderduiker diep verbonden met de familie Boissevain. 

Contactpersoon bijeenkomst: 

Karel Baracs karel@verhalenman.nl