'Politionele acties'/Koloniale oorlog
Na de capitulatie van Japan hopen de Nederlanders op herstel van de vooroorlogse koloniale situatie. De nationalisten van het Indonesische vrijheidsleger Tentara Nasional Indonesia (TNI), willen onafhankelijkheid en erkenning van de Indonesische Republiek. Beide partijen staan lijnrecht tegenover elkaar. De Britse bevrijders eisen dat Nederland met de nationalisten overlegt. Maar Nederland weigert een volledig onafhankelijk Indonesië te erkennen.
'Rust en orde herstellen'
Nederland breidt zijn leger in Indonesië uit met vrijwilligers en dienstplichtigen uit Nederland. Op 20 juli 1947 vallen Nederlandse militairen Republikeins gebied binnen om ‘de rust en orde in de opstandige provincie te herstellen’: de eerste zogenaamde politionele actie. In 1948 volgt een tweede.
Er wordt hevig gevochten. Daarbij vallen duizenden Nederlandse en tienduizenden Indonesische doden, waaronder onschuldige burgers. Het Nederlandse optreden krijgt steeds meer kritiek, zowel in Nederland zelf als internationaal.
Beeldvorming
De term ‘politionele actie’ (door militairen uitgevoerd politie werk) wordt nu als eufemistisch en onjuist beschouwd maar werd toen gebruikt om het woord (koloniale) oorlog of militaire operatie te vermijden. De regering in Den Haag vond het namelijk een legitieme politie-actie om een gewapende opstand tegen het in haar ogen wettelijke Nederlandse gezag neer te slaan. De politionele acties van toen worden tegenwoordig koloniale oorlog genoemd. Vanuit Indonesisch perspectief was het een onafhankelijheidsoorlog.
Zie ook het dossier: Beeldvorming over de koloniale oorlog
Oorlogsfotograaf
De Nederlands-Indische Robert de Rouveroy wordt kort nadat hij uit het kamp is bevrijd opgeroepen voor militaire dienst bij het KNIL. Zijn familie woont al generaties lang in Indië.
'Ik beschouwde Indië als mijn land. Ik deed met volle overtuiging mee aan de politionele acties op Sumatra. Als oorlogsfotograaf nam ik de gruwelijkste taferelen op.
Eén keer heb ik foto’s gemaakt van een kampong, waarvan de inwoners tijdens een actie allemaal vermoord waren. (...) Het heeft tot de jaren zestig geduurd voordat ik eindelijk begreep dat ook de Indonesiërs naar hun vrijheid verlangden, net zoals wij ernaar verlangd hebben.'
Van held naar oorlogsmisdadiger
'Tijdens mijn militaire training capituleerde Japan. Ik ging toen toch naar Indië in de overtuiging dat we nodig waren om de orde en vrede te herstellen. In de loop der tijd kreeg ik langzaam maar zeker mijn twijfels over onze militaire aanwezigheid. Ik dacht: verdorie, misschien vecht ik wel aan de verkeerde kant.
Bij mijn terugkomst in Nederland was de straat versierd. Ik zeg altijd: 'Wij gingen erheen als idealisten, werden thuis onthaald als helden, maar gingen later de geschiedenis in als oorlogsmisdadigers.''
Jan Kuiper, vrijwillig soldaat voor de bevrijding van Indië.
oorlogsvrijwilligers in Indië.
'If you have to shoot, shoot to kill'
Tijdens de politionele acties vecht Suhendro Sosrusowarno in het Indonesische vrijheidsleger.
'Ik streed om mijn land en mijn volk vrij te maken van een overheerser. Wij waren gewapend met Japanse vuurwapens, en wapens die we hadden veroverd op het KNIL. We hadden weinig munitie. Onze regel was dan ook: ‘If you have to shoot, shoot to kill!’
Je moest de vijand zo dicht mogelijk naderen, en dan vuren. Op het moment dat je oog in oog staat met je tegenstander, zijn er twee mogelijkheden: of je wordt gedood of je doodt. De kwestie is: wie is sneller. Op zo’n moment bestaan er geen morele afwegingen meer.'
Soevereiniteitsoverdracht
Onder grote druk van de Verenigde Staten hervat Nederland de onderhandelingen in 1949 en erkent uiteindelijk de Indonesische onafhankelijkheid. Op 27 december 1949 wordt de soevereiniteit officieel overgedragen aan de Republiek Indonesië.
